Xalaadda Puntland meel adag oo hubinti la’aan ah ayey maraysaa. Doorashadii Puntland waxaa ka haray muddo ku dhow labo bilood iyo maalmo. Saddexdii doorasho ee ka horeysey tan xiligaan oo kale waxaa jiri jiray in dadweynaha Puntland ay ogsoon yahiin xiliga ay doorashada dhacayso iyo qaabka doorashada u dhacayso. Waxaa intaa u sii dheeraa, in doorashada heshiis lagu ahaa oo Madaxweynaha iyo mucaaradba ay ka ahaayeen isla-oggol oo musharrax walba dareemayey inuu haysto fursad lagu dooran karo, laguna kalsoonaan karo natiijada doorashadaas, oo inta badan laga daawanjiray dunida inteeda kale.
Maanta arrintu taas waa ka duwantahay. Madaxweyne Siciid Cabdullaahi Deni wuxuu ku dhawaaqay in doorasha ay ku dhacayso waqtigeedi labo bilood ka hor, wuxuuna waddanka ka maqanyahay muddo ka badan 50 maalmood. Warar lagu kalsoonaan karo ayaa sheegaya in qorshaha madaxweynuhu yahay in Guddiga Doorashadu ay furitaanka kalfadhiga u danbeeya ee baarlamaanka horgeeyaan muddo kordhin ay ku qaban karaan doorashada.
Qaabka doorasho oo uu madaxweynaha ku dhawaaqay ee qof-iyo-cod waxay noqotey fadhiid. Guddoomiyayaashii degmooyinka si daahfuran looma dooran waxaana wada magacaabey Guddoomiyaasha xibsiyada afar bilood kadib doorashadii May 25 . Boosaaso waxay tusaale u noqotey natiijada dimoqraadiyad la khaldey kaddib markii la kala qaybiyey Xildhibanadii 33 ee la doortey taas oo keentey in ay yeelato laba guddoomiye iyo laba kuxigeen. Saddex degmo oo ay caasimada Puntland ku jirto wali doorasho lagama qaban. Qaab doorasho oo laysla oggalyahay oo lagu kalsoonaan karo ma jiro.
Madaxweynayaashii Puntland soo maray xilligaan oo kale hal arrin bay ka midaysnaayeen oo ah in ay danta Puntland ay ka hormariyaan danta shakhsiyeed.
Madaxweyne kasta wuu jeclaa inuu xukunka mar labaad ku soo noqdo, wuxuuna isku dayi karay inuu ka shaqeeyo inuu si sharci darro ah uu mar danbe xukunka ugu soo laabto. Lakiin waxay ka mideysnaayeen in ay talada dalka ay dadka u sooceliyaan oo sidii iyaga lagu doortey doorasha u qabtaan haddii aysan miiska soo saarin doorasha kale oo lagu kalsoon karo, waddar ogalna laga yahay oo musharrax walba dareemi karo inuu haysto fursad u dhiganta tan madaxweyne xilligaa uu haysto.
Doorashada maanta madaxweyne Deni uu yiri waan qabanayaa waa doorasho dastuurkii loo furay si ay ugu badiso Madaxweyne Deni. Shuruucdii doorashada lagu galay waxaa ka soo baxaya saddex xisbi ee ugu codadka badan, waxaa lagu badalay in ururadii oo dhan la yiraahdo waa wadda xisbiyo, xitaa kuwa aanan doorashadii qayb ka ahayn maxaa yeelahay madaxweynaha ayaa u arkay inuu isbahaysi la samaysan karo xisbiyadaa badan oo badankood aanan gooni isku taagi karin.
Taasi waxay dhalisay in ay isku soo haraan 4 xisbi oo isku dhinac ah sideedii xisbi oo la ansixiyey. Horseed iyo Mideeye oo diiday inay qayb ka noqdaan doorasho go’aamadeeda aysan qayb ka hayn. Shaqaalaha iyo Runcad oo aanan haysan taageero badan oo dhinac ah. Afarta xisbi ( Kaah, Sincad, Mustaqbal iyo Ifiye) oo kale oo isku meel ah, qaybsadayna goloyaasha degaanka iyagoo aanan tixgalin doorshadii dhacday, kuna saleeyey magacaabiddooda sidii qabiilada ay wax u qaybsan jireen, taas oo niyad jab wayn ku keentey dadkii qorraxda u taagnaa inay guddoonkooda doortaan.
Saadaashu ma fiicna. Waxaa hubaal ah inuu ku adkaysan doono Madaxweyne Deni inuu ku adkaysto inuu fuliyo go’aamada aanan sharciga ku dhisnayn oo uu baarlamaanka iyo gudiga doorasha oo aan loo dhammayn ku heshiiyaan. Illaa hadda go’aamada uu madaxweynaha iyo barlamaanka gaareen wuu ku guulaystey in ay fulaan, go’aamadaas oo intooda badan sharci darro ahaa, waxaana masuul ka ah dadweynaha Puntland dhammaantood.
Dad badan ayaa ku andacoonaya madaxweynaha muddo xileedkiisii ma dhammaan sidaa darteed xaq ayuu u leeyahay in looga danbeeyo maamulka dowlada. Lakiin waxay hilmaameen in haddii uu madaxweynaha ku dhaqaaqo wax sharci darro ah in ay xaq tahay in dadka ka dhiidhiyaan maalinta ay arrinta dhacto oo u horreysa. Haddii ay maalintii u horreysay oo uu madaxweynaha sameeyey wax aan sharci ahayn ay ka dhiidhiyi lahaayeen, maanta heerkaan lama joogeen.
Hadda Puntland waxaa Madaxweyne u ah Siciid Deni oo u haysta inuu wixii u rabo uu fushan karo isagoo cidna xeerin. Waxaa kale oo jira mucaarad og in aysan ku xurmaynay marka la gaaro 9-ka Janaayo inuu madaxweyne sii ahaado haddii aanan la helin wax la isla oggal yahay oo doorasho lagu galo. Haddii dagaal dhaco, dadka kaliya oo ay dhibta ka soo gaaraysa waa dadka danyarta ah oo magaalooyinka ku nool oo la tacaalaya nolal maalmoodkooda.
Waa maxay xalku? Xalku waa labo midkood. In Madaxweyne Deni uu iskii muraayadda isuku fiiriyo oo uu is xasuusiyo waxa uu u dhaartay oo ah inuu danta reer Puntland ka hormariyo dantiisa gaarka ah. Haddii taa la waayo, waa in siyaasiyiinta muraacadka ah, odey dhaqameedka, bulshada rayidka ah, iyo bulshada inteeda kale ay si cad ugu sheegaan Madaxweyne Deni in aysan raalli ka noqon doonin in loo horseedo Puntland burbur lagana aqbali karin kalitalisnimo.
Soomaaliya waxaa meesha dhigay maanta waa xukun kalitalisnimo ku dhisan, muddo soddon sano ka badan oo ka soo wareegtayna lagama aqbali karo in ay Puntland kalitalisnimo ka hirgasho.
Haddii taa la helo waxaa dhici karta in Madaxweyne Deni uu miyirkiisa ku soo noqdo oo talada dhulka dhigo si Puntland loo badbaadiyo. Lakiin haddii loo aamuso oo wali looga aamuso muddo xileedkiisi ma dhammaan iyadoo la ogyahay meesha uu ku hoggaaminayo Puntland, natiijada miraha xun ee ay dhasho waa mid la wada qaadayo.
Waxaa qoray Maxamed Cabdiqafaar Xaaji Xuseen | Atlanta Georgia | X: @mohabdhus | Email: [email protected] | Atlanta, Georgia, USA
COMMENTS