18 Maarso 2019 waxaa booqashadii ugu horaysay ku tegey Hargeysa wasiirka arrimaha dibadda ee Ereteriya. Booqashadaas bulshada Soomaaliyeed waxa ay ka bixiyeen aragti ku aadan in tani u tahay jawaab-celin booqashadii madaxweynaha Jabuuti ku tegey Muqdisho, ayna tahay xiliftanka siyaasadeed ee labadaas waddan u dhexeeya.
Arrintu se saas ma tahay?
Marka la eego sida dawladda Soomaaliyeed aysan uga hadlin booqashadaas, xiriirka Asmara iyo Muqdisho ka dhexeeya oo ka xoog badan ka wadamada kale ee gobolka, waxaa la akhrisan karaa in booqashadaasi tahay arrin ka duwan sida loo malayna tahayo, ayna tahay cadaadis siyaasadeed.
Waddamada gobolka bariga iyo geeska Afrika ku yaal waxay u egyihiin kuwo doonaya in ay iska moosaan wax kasta oo gooni goosad ah, iskana sii moosaan in ay faraha ka baxdo dhibaato gudahooda ka taagan.
Ka soo bilow Tansaaniya, jasiiradda Sansibaar waxay xusul duub ugu jirtaa in ay ka madaxbanaanaato Darasalam. Kenya, labada gobol ee Niyansa iyo gobolka xeebta waxaa ka jira kacdoon in ay kaga madaxbanaanaadaan Kenya inteeda kale. Suudaan, gobolka Daafuur ayaa faraha ku taagan inuu Khartuum ka xiriir furto. Itoobiya oo ah halka halista ugu badan ee burbur wakhtigaan ka taagantahay qawmiyadaha ku nool waxa ay sugayaan waddo u furanta, wadankaasina noqdo tusbax go’ay oo kala dhaqaaqa, waana cabsidii taliskii Tigreeda ee muddada badan madaxa u salaaxayey Soomaaliland ay qabeen oo aysan marna u ogolayn in Soomaaliland ka go’do Soomaaliya.
Arrimahaan marka la isu geeyo waxa ay muujinaysaa in waddamada gobolku ay Soomaaliland ku hayaan cadaadis ku qotoma in ay la yimaadaan qorshe ay Soomaaliya wax kula qaybsadaan, meeshana ka saaraan goonigoosad, waa marka sida tilmaanta sawir ee taagani bixinayso, booqashada wasiirka arrimaha dibadda ee Ereteriyana cadaadiskaas ayey salka ku haysaa.
Inta badan dawladda Muqdisho hadal badan kama tiraahdo arrimaha Soomaliland, halka Soomaaliland ay har iyo habeen ku dooddo in iyaga iyo Soomaaliya la wada hadalsiiyo, taasoo u muuqata in shaqadii Muqdisho qaban lahayd ay wadamada IGAD qabanayaan. Waxaana dhici karta in wafuud kale oo waddamada gobolka ka socdaa ay Hargeysa tagaan wakhtiyada soo socoda, iyagoo qayb ka ah cadaadisyada jira.
Khaladaadka siyaasadeed ee Soomaaliland ku dhacay muddadii ay jirtay
Fursadaha bani’aadamku wax ku helaan waa kuwo kooban, marka ay ku soo maraanna haddii aadan ka faa’iidaysan si sahlan bay kuu dhaafaan. Sannado badan oo Soomaaliland ahayd mel xasiloon, maamul ka jiro, waxa ay u ahayd fursad dahabiya, mase la imaan caqli fayow oo ay fursadaas kaga faa’iidaystaan, khaladka ugu weyn ee ay galeen wuxuu ahaa iska indhotirka Muqdisho oo ah goobta xaqiiq ahaan wax kasta oo mustaqbal ah oo ay heli karaan ay ku xiran tahay.
Tan labaad, qarankii Jamhuuriyadda Soomaaliya ee ay qaybta ka ahaayeen ee burburay, xilna ka saarnaa dhismihiisa ayey dhabarka u jeediyeen, bedelkeed iyadoo ay la imaan kari lahaayeen hannaan ay dawlad Soomaaliyeed ku dhisaan, kaddibna ay la sameeyaan dastuur, wixii ay xuquuq ama aayo ka tashi ah ee ay raadinayaan ku gaaraan, sidii ay yeeshay Ereteriya markii ay waddanka wada qabsadeen ururkii Tigreega ee EPLF.
Fursadda saddexaad ee ay dayaceen ee ay yeeli kari lahaayeen waa in ay caasimaddii iyo dawladnimadii Soomaaliya Hargeysa u raraan oo iyagu noqdaan kuwo sargooyo siyaasadda Soomaaliya, waxayna noqon lahayd fursad qaali ah oo Soomaali oo dhan samatabixisa.
Khaladka kale waa markasta oo Soomaaliland wadahadal dalbato ma jirto qorshe A iyo B u ah, sida in haddii gooni-isutaag socon waayo wixii kale ee ay ku bedelan karaan, waana tan markasta keenaysa in Hargeysa ay ku dooddo dhexdhexaadin caalamiya ama wadahalada hadba meel loo wareejiyo, iyadoo madashii ugu danbaysay la soo jeediyey Acra oo Gaana ah, kuna taal galbeedka qaaradda Afrika, taaasoo ah socon weynee aan orodno.
Fursadda wakhtigaan u bannaan Soomaaliland maxay tahay?
Xilli kastoo dawladnimada Muqdisho xoogaysato fursadda gorgortan ee Soomaaliland waa mid sii yaraanaysa, in ay noqoto jamhuuriyad madax banaan haddii Soomaalida kale ogolaato waxaad wakhtigaan mooddaa wadamada gobolka iyo kuwa galbeedkuba inaysan sinna u aqbalayn, iyadoo laga cararayo inay xarkaha goostaan kacdoono hor leh oo gooni goosad ah oo gobolka ka oogmo.
Soomaliland waxayse weli haysataa fursado dahabiya, waxana ka mid ah in ay qaataan awood qaybsi xoog badan, sida in madaxweynaha iyo caasimaddu meerto noqoto, waxaa kaloo u furan sida nidaamka Ingiriiska iyo gobolladiisu ku wada shaqeeyaan oo ah hannaan aad u kala madaxbannaan, keliyana la wadaago waxyaabo kooban. Waxaa kale oo kamid ah nidaamka federal ee ka shaqeeya Australia iyo Nayjeeriya.
Heshiisyo hababkaan ah in ay galaan Soomaaliland waa mid u baahan dhiiranaan iyo adkaysi, madaxweyne Muuse Biixina waa nin hawshaas qaban kara, waxay se u baahantahay in uu arrinta siyaasadeed ee jirta kulan kala yeesho cuqaasha dhaqanka iyo qabaa’ilka, uuna qabto shir lamid ah kii 1991 ee Burco ka dhacay, loogana tashado aayaha iyo masiirka gobollada Ingiriisku gumaysan jiray ee xornimada helay 1960kii.
Maxamed Xasan Maxamed (Cirro) | Email: [email protected]
COMMENTS