Xildhibaan Cabdullaahi Xaashi Abiib oo helay heshiisyadii Deyn Cafinta ee Mareykanka iyo nuqulo kamid ah heshiiskii Soomaaliya iyo Turkiga ee ammaanka iyo shidaalka ayaa sheegay in Soomaaliya jabisay heshiiskii deyn cafinta kaddib markay heshiis cusub la gashay dawladda Turkiga, heshiiskaas oo burinaya qodobo xasaasi ah oo kamid ah heshiiska Mareykanka.
Qoraal uu Xildhibaanku u diray Guddoomiyaha Golaha Wakiilada iyo guddiyada ku shaqo leh ayaa sida hoose u qornaa:
Guddoomiyaha iyo Xubnaha Guddiga Sharafta Leh,
Waxaan si degdeg ah oo walaac weyn leh idiinku soo gudbinayaa xadgudubka halista badan ee lagu sameeyay Heshiiska Cafinta Deynta ee u dhexeeya Maraykanka iyo Soomaaliya, taasoo halis gelinaysa $1 bilyan oo deyn ah oo Maraykanku horey u cafiyay. Xadgudubyadan, oo ka dhashay dayacaad, aqoon-darro, iyo musuqmaasuq ka dhex jira Dowladda Federaalka Soomaaliya, waxay khatar weyn ku yihiin xasilloonida dhaqaale iyo sumcadda caalamiga ah ee Soomaaliya.
Labo qof oo dhiirran oo ka tirsan Villa Soomaaliya iyo Xafiiska Golaha Qaranka ee Arrimaha Dhaqaalaha ayaa ii soo gudbiyay nuqul dhammaystiran oo ah Heshiiska Cafinta Deynta ee Maraykanka iyo Soomaaliya, kaasoo ay kala saxiixdeen Safiirka Maraykanka ee Soomaaliya iyo Wasiirka Maaliyadda ee Soomaaliya 24-kii Ogoosto 2024.
Deynta DFC – $31,000,000.90
Deynta Heshiiska USDA PL 480 – $408,000,000.37
Deynta Wasaaradda Difaaca Maraykanka (DoD) – $559,000,000.29
Wadar Guud – $999,000,000.57
Shaqsiyaadkan xog-ogaalka ah waxay uga digeen in haddii dowladda Soomaaliya si degdeg ah wax uga qaban waydo xadgudubyadan, maamulka Madaxweyne Donald J. Trump uu joojin karo heshiiskan marka arrimahaasi soo baxaan. Digniintan looma dhayalsan karo.
Xadgudubyada Cad ee Heshiiska Cafinta Deynta
1. Heshiisyo Dhaqaale oo Qarsoodi ah oo lala galay Shiinaha, Turkiga, Azerbaijan, iyo Imaaraadka Carabta
o Dowladda Soomaaliya waxay la saxiixatay heshiisyo iskaashi dhaqaale dalalka Shiinaha, Turkiga, Azerbaijan, iyo Imaaraadka Carabta iyada oo aan loo sheegin dowladda Maraykanka iyo Paris Club, taasoo ah waajib saaran sida ku cad Qodobka IV, Qaybta 3 ee heshiiska cafinta deynta.
o Villa Soomaaliya, Wasaaradda Maaliyadda, Bangiga Dhexe ee Soomaaliya, iyo Golaha Dhaqaalaha Qaranka ayaan la wadaagin heshiisyadan hay’adaha Maraykanka ee la soconaya ballanqaadyada dhaqaale ee Soomaaliya.
o Tani waa jabin cad oo ka dhan ah waajibka Soomaaliya ee ah inay lixdii biloodba mar bixiso xogta heshiisyada deyn-bixiyayaasha.
2. Siiyaanka Deyn-bixiyayaal Kale Mudnaan ka Sarreysa Maraykanka
o Qodobka IV, Qaybta 2 wuxuu mamnuucayaa in Soomaaliya ay siiso deyn-bixiye kasta mudnaan ka sarreysa Maraykanka.
o Dowladda Soomaaliya waxay Shiinaha, Turkiga, Azerbaijan, iyo Imaaraadka siisay xuquuq gaar ah oo ku saabsan shidaalka, gaaska, kalluumeysiga, iyo mashaariicda kaabayaasha, halka aan wax fursad ah la siin shirkadaha Maraykanka – taasoo ah jabin toos ah oo lagu sameeyay heshiiska.
3. Fashilka Gudbinta Warbixinaha Loo Baahan Yahay
o Soomaaliya ma aysan gudbin warbixinadii lixdii biloodba mar laga rabay oo ku saabsanaa wadaxaajoodka deymaha dibadda, sida uu farayo Qodobka IV, Qaybta 3.
o Wax xiriir ah lama samayn Paris Club si loo caddeeyo xaalada heshiisyada Soomaaliya la gashay deyn-bixiyayaasha kale.
Dhaqamada aan mas’uuliyadda lahayn ee madaxweynaha, oo uu ku magacaabay mas’uuliyiin aan aqoon iyo waayo-aragnimo u lahayn maamulka dhaqaalaha, iyo musuqmaasuqa baahay ee ka jira Villa Soomaaliya waxay halis gelinayaan mustaqbalka dhaqaale ee dalka.
Tallaabooyinka ay qaadday dowladdu waxay ka careysiindoontaa Maraykanka iyo hay’adaha maaliyadeed ee caalamiga ah, taasoo sare u qaadi doonta halista ah in Soomaaliya lumiso cafiska deynta ee ay si adag ku heshay. Mas’uuliyiinta u dhow madaxweynaha, oo ka shaqeynaya dano gaar ah iyo inay si degdeg ah u taajiraan, waxay waddanka u horseedayaan musiibo dhaqaale oo laga baaqsan karo.
Cawaaqibka Sharciyeed iyo Dhaqaale ee Haddii Heshiiska La Joojiyo
Sida uu qabo Qodobka V (Joojinta ama Hakinta Heshiiska):
o Dowladda Maraykanka waxay heshiiska joojin kartaa iyadoo kaliya 60 maalmood horay u digeysa.
o Haddii heshiiska la joojiyo, Soomaaliya waxaa si degdeg ah looga rabaa inay bixiso $1 bilyan oo deyn ah oo la cafiyay, oo ay weheliyaan dulsaarka iyo ganaaxyada.
o Soomaaliya waxay waayi doontaa fursadaha amaahda mustaqbalka ee IMF iyo Bangiga Adduunka, taasoo curyaamin doonta horumarka dhaqaale ee dalka.
o Maalgashiga shisheeye iyo gargaarka caalamiga ah ayaa joogsan doona, taasoo si weyn u wiiqi doonta xasilloonida dhaqaale ee dalka.
Talooyin Degdeg ah
1. Daah-fur Degdeg ah oo Heshiisyada Dhaqaale
o Dowladda Federaalka waa in si degdeg ah ay u gudbisaa dhammaan heshiisyada lala galay Shiinaha, Turkiga, Azerbaijan, iyo Imaaraadka Carabta una dirtaa dowladda Maraykanka iyo Paris Club.
2. Gudbinta Warbixinaha Dib u Dhacay
o Wasaaradda Maaliyadda waa in ay si degdeg ah u gudbisaa warbixinaha looga baahan yahay ee ku saabsan wadaxaajoodka deymaha dibadda.
3. Xilka Qaadis Degdeg ah oo Lagu Sameeyo Mas’uuliyiinta aan Kartida Lahayn
o Madaxweynaha waa in uu xilka ka qaadaa wasiirrada iyo mas’uuliyiinta aan khibradda u lahayn maareynta dhaqaalaha dalka.
4. Baaritaan Dhameystiran oo Lagu Sameeyo Musuqmaasuqa iyo Maamul-xumada
o Waa in baaritaan baarlamaan lagu sameeyo musuqmaasuqa ka jira Villa Soomaaliya, gaar ahaan heshiisyada dhaqaale ee qarsoodiga ah.
Haddii aan si degdeg ah wax looga qaban, waxaa suuragal ah in maamulka cusub ee Madaxweyne Trump uu buriyo heshiiska cafinta deynta, taasoo Soomaaliya u horseedi doonta go’doon dhaqaale iyo mid diblomaasiyadeed.
Guddiga Maaliyadda, Miisaaniyadda, iyo Isla-xisaabtanka waa in ay si degdeg ah u dhaqmaan si ay dowladdu u hesho isla xisaabtan lagana fogaado cawaaqib xun oo aan laga soo kaban karin.
Xushmad iyo Mahadnaq,
Dr. Abdillahi Hashi Abib – BA, MA, MASc, Ph.D
Member of Foreign Affairs Committee
Federal Republic of Somalia the House of People
Mogadishu, Somalia
Leader of the Accountability and Transparency Caucus of the House of People
COMMENTS