Ayadoo weli dadka Itoobiya iyo bulshada Caalamku ku mashquulsanyihiin hadalkii uu General Tsadkan Gebretensae Kuxigeenka Maamulka Kumeelgaadhka ah ee Deegaanka Tigreega (Deputy President of IRAT “Interim Regional Administration of Tigray”) ee ahaa in wakhti walba uu dagaal ka dhex dhici karo itoobiya iyo Aratariya, ayaa waxaa ka danbeeyey dhacdadii madixii Maamulka Kumeelgaadhka ah ee Deegaanka Tigreega, Getachew Reda, uu dirqi kaga baxsaday iskuday lagu doonayay in lagu khaarajiyo, wuxuuna orod ku galay Garoonka Diyaaradaha ee Maqalle, asagoo u baxsaday Magaalada Addis Ababa. Maalin kahor Getachew Reda wuxuu shaqada ka caydhiyay afar masuul oo sare oo ka tirsan maamulka deeganka, kalana ahaa:
1. Lieutenant General Fisha Kidanu, Madixii Xafiiska Nabadgalyada Deegaanka (Head of the region’s Peace & Security Bureau)
2. Major General Yohannes Woldegiyorgis
3. Major General Masho Beyene
4. Brigadier General Migbey Haile
Bishaan Maarso markii Getachew Reda uu ka tagay Maqalle waxaa uu la kulmay kacdoono siyaasadeed oo ugu danbeyn kalifay inuu ka baxsado deegaanka, waxaana isla markiiba maamulka deegaanka la wareegay ururkii TPLF (Tigray People’s Liberation Front) Xoogaggii Difaaca Tigreega (Tigray Defebce Forces). TPLF waxaa kale oo ay la wareegtay xarumihii maamulka iyo dhammaan xarumaha muhiimka ah ee magaalooyinka Adigarat, Maqalle iyo Adi-gudem, sida Xafiiska maamulka magaalada iyo xarunta idaacadda FM Maqalle.
Khilaafka TPLF ayaa ku salaysan fulinta heshiiskii Itoobiya iyo Tigrayga ee loo yaqaan Heshiiskii Pretoria ee Noofambar 2022, kaas oo soo afjaray dagaal socda laba sano, ayna ku dhinteen dad kabadan 1 malyan, kana dhigay ka badan 90% shacabka Tigreega barakacayaal ku tiirsan gargaarka Qaramada Midoobay. TPLF waxay u aragtaa inay Addis Ababa ay ka baxday fulinta heshiiskaas, waxaana kamid ahaa in dadka barakacay ku laabtaan guryahooda iyo in maamulka Axmaaradu uu ka baxo dhulka Tigreega ee uu qabsaday 2020.
Kadib markuu Getachew Reda u baxsaday Addis Ababa wuxuu ka codsaday Dowladda Federaalka Itoobiya inay soo farageliso si looga hortago in dhibaato kale ay ka dhacda Deegaanka Tigreega, halka ay TPLF diidday inay faragalin ka timaadda cid sedexaad oo ay ula jeeddo Dowladda Federaalka Itoobiya. Safaaradaha Reer Galbeedka ee uu fadhigoodu yahay Addis Ababa ayaa ku baaqay in la ilaaliyo Heshiiskii Pretoria 2022, iyagoo ku booriyay dhammaan dhinacyada isku haya deegaanka Tigreega inay is xakameeyaan oo ay ka shaqeeyaan sidii xal nabadeed loo gaadhi lahaa.
Waxaa la odhan karaa khilaafka Maamulka TPLF iyo maamulka IRAT (Interim Regional Administration of Tigray) ee Abiye uu Addis Ababa ka soo magacaabay waxaa gundhig u ahaa colaadda gaamurtay ee u dhaxaysa shacabka Tigreega iyo Oromada oo garab ka helaya Axmaarada, waana sababta keentay in la fulin waayo Heshiiskii Pretoria 2022.
Waxaa kale oo xusid mudan in Ururka Soomaalida ee ONLF uu asaguna todobaad kahor ku eedeeyay Dowladda Federaalka Itoobiya ay ka baxday Heshiiskii Nabadda ee Asmara 2018.
Haddaba waa kuwee labada garab ee ku loolamaya Deegaanka Tigreega?
- TPLF (Tigray People’s Liberation Front) waxaana hoggaamiya Dr. Debretsion Gebremichael, Madaxweynihii hore ee Deegaanka Tigreega, marna ahaan jiray Raisal Wasaare kuxigeen, ahna macallinka Abiy Axmad. Dr. Debretsion Gebremichael wuxuu taageero ka haystaa shacabka iyo waxgaradka Tigreega, waxa uuna ku suganyahay Deegaanka Tigreega.
- Maamulka Kumeelgaarka ah ee Tigreega IRAT (Interim Regional Administration of Tigray) waxaana hoggaamiya Getachew Reda, laakiin wax taageero ah kama uu haysto shacabka iyo waxgaradka Tigreega, waxaana magacowday oo hoosta ku wata Abiye Axmad iyo kooxdiisa OPDO. Getachew Reda ayaa la sheegay in uu si dirqi ah uga badbaaday khaarijin ay la damacsaneyd kooxda TDF (TPLF), waxa uuna hadda u baxsaday Addis Ababa.
In ka badan 1 Malyan oo barokacayaal ah oo Tigray ah, boqollaal kun oo haween ah oo si xun loogu xadgudbay oo u baahan taageero, iyo soo kabashada kaabayaasha burburay ee Tigreega – oo ay ku jiraan iskuullada iyo isbitaallada – ayaa dhammaantood aan waxba laga qabanin labadii sano ee la soo dhaafay. Gargaarkii bani-aadamnimada deegaanada Tigreega iyo Soomaalida ayaa gbi ahaanti loo leexiyay dhinca Deegaanada Axmaarada iyo Oromada.
Beesha Caalamka ayaa hadda ka walaacsan suurtagalnimada colaadaha ka soo cusboonaaday Geeska Afrika, gaar ahaan Deegaanka Tigreega, dagaalka ay Itoobiya isu diyaarisay inay ku qaaddo Aratariya. Itoobiya ayaa u eg in ay mar kale wajahayso xaalad siyaasadeed iyo mid dagaal oo aad u daran, marakan ay lugaha kula jiraan dalal shisheeye oo ay ugu horreeyaan Imaaraadka, Shiinaha, Ruushka, Turkiga, Waqooyiga Kuuriya, iyo waliba Azerbaijan. Dhammaan dalalkaas ayaa u arka in Itoobiya ay tahay dal u fulin kara danaha ay ka leeyihiin dalka Soomaaliya iyo kheyraadka ku duugan.
Tigreega oo Raadinaya Madaxbannaani
Getachew Reda oo warbaahinta la hadlay waxa uu taabtay sida shacabka Tigreegu u raadinayaan in ay xor noqdaan oo ka madaxbannaanaadaan Itoobiya, waxa uuna yiri, “Dad badan ayaa ku riyooda in Tigray ay noqdaan Qaran Madaxbannaan (Independent Nation), mararka qaarkoodna waxaan la wadaagaa dareenkaas markii aan cabbo dhowr. Aad bay u fiicantahay in la rajeeyo waxyaalahan oo kale, laakiin xaqiiqadu aad bay uga duwantahay.” Hadalka Getachew Reda ayaa ah mid ku salaysan rabitaanka shacabka Tigreega iyo sida ay u rabaan inay ka xoroobaan Itoobiya, waana mid ku salaysan Qorshihii TPLF ee 1976 (TPLF Manifesto 1976).
Labada dhinac ee hadda iskuhaysta Deegaanka Tigreega – waa TPLF (Tigray People’s Liberation Front) iyo IRAT (Interim Regional Administration of Tigray) – midkoodna diyaar uma aha inuu wax kabadalo mowqifkiisa, waxayna Madaxda TPLF sheegayaan in Maamulka Abiy Axmad uu silac iyo macaluul ku laynayo shacabkooda, oo aan la sii dhowran karin. Wallow ay jiraan baaqyo ka imanaya beesha caalamka, haddana waxaa la saadaalinayaa inay xaaladdu sii xumaato ma ahane in aan waxba hagaagi doonin, colaadduna ay sidaas u sii jireyso.
Xaaladda Itoobiya ee maanta waa mid karkaraysa, qorshaha Abiye Axmed asna waa mid kale, waana mid uu rabo in uu Ciidda Soonka Kirishtaanka ku ciido Dekedda Casab. Laakiin xaalka soo wajahay Abiye waa mid ka duwan wacyiga uu istusayo, waana mid ku khasbi doona in uu kala doorto dagaal Casab ama mid Mekele iyo Tigreega.
Dhanka qowmiyadaha Itoobiya, ha ahaadeen maamul, Oday Dhaqameed ama waxgarad waa ay tashadeen, aan ka ahayn qowmiyadda Soomaalida oo mar kasta ayagu ahaa “Dameeri Dhaan Raacday!” Maamulka Soomaalidu waa bakhti-suge, waana in aan Soomaalidu iyo waliba bulshada caalamku aysan dhayalsan soojeedinta ONLF ee ah ilaalinta xaqa shacabka Soomaaliyeed. ONLF marnaba kuma ay baaqin dagaal, laakiin siyaasi aad ula socda xaaladda deegaanka waxa uu Daljir u sheegay, “Dacaayadda iyo borobogaandada waxa adeegsanaya oo u qaba inay ku macaashayaan waa maamulka deegaanka iyo kooxaha ku naaxay musuqa iyo boobka hantida dadweynaha.” Siyaasiga ayaa intaas ku sii daray, “Haddii uusan maamulka Abiy Axmad wax ka badalin sida waalan ee uu u socdo, waxaa imaan doona in waxyaabaha ka dhacay Adigat & Maqalle, ka dhacaan meelo kale oo Itoobiya!”
> Daljir Media
COMMENTS