Qaramada midoobay ayaa warbixin dhinacyo badan taabanay waxa ay ka soo Saartay xoriyatul qowlka Soomaaliya, iyadoo warbixintu ay sheegtay in xooga Horumar ah laga sameeyay .
Warbixintan oo ka kooban dowr bog ayaa waxaa ciwaan looga dhigay XORRIYADDA HADALKA EE SOOMAALIYA: WELI LAMA HELIN.
Halkan ka akhriso.
“Soomaaliya waxay horumar ka sameysey hubinta xaqa xorriyadda hadalka laakiin waxay u baahan tahay inay sameyso intaa ka badan si loo soo afjaro caqabadaha hadhay – oo ay ka mid yihiin dilal, garaacis, dhibaateyn, xiritaan aan sharci aheyn iyo xabsi sharci darro ah, hanaanka nidaam cadaalad ah ama maxkamad caddaalad ah oo aan jirin iyo xidhitaanka xarumaha warbaahinta – sida lagu sheegay warbixinta Qaramada Midoobay ee maanta la faafiyay. Waxay bixinaysa xogwarran ku saabsan warbixinta xuquuqda aadanaha guud ahaan ee ay UNSOM samaysay sannadkii 2016.
“In kasta oo ay jiraan dadaallo iyo horumar laga gaaran dhanka sharci-dejinta, waxaa nasiib darro ah in xadgudubyo iyo tacaddiyo ku saabsan xaqa xorriyadda hadalka weli la diiwaangeliyo,” Wakiilka Gaarka ah ee Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay u qaabilsan Soomaaliya, Michael Keating’’, ayaa sidaa ka sheegay munaasabad warbixinta lagu daahfurayay ee ka dhacday caasimadda Soomaaliya.
Warbixinta oo lagu magacaabay ‘Ku Naalooshada aan Sugneyn ee Xorriyada Hadalka ee Soomaaliya,’ oo ay diyaarisay Hay’adda Howlgalka Kaalmaynta QM ee Soomaaliya (UNSOM), ee uu Md. Keating madaxa ka yahay, waxay daboolaysa oo ay ka hadlaysaa muddada laga billaabo 1da Agoosto 2016 ilaa 31ka Luulyo 2018.
Warbixinta cusub ayaa sheegaysa in ka dib markii ay olole sameeyeen saxafiyiinta iyo bulshada rayidka, Dowladda Federaalku ay sharciga saxaafadda qaranka u furtay in dib u eegis lagu sameeyo si wax looga qabto walaaca ay qabaan saxafiyiinta iyo shaqaalaha kale ee warbaahinta. Waxay sidoo kale sheegaysaa in, iyada oo ka jawaabaysa dadaallada ololeynta, dowlad goboleedla waqooyi ee Puntland ay wax ka bedeshay sharcigeeda warbaahinta iyadoo lagu sameeyay isbedel ballaarinaya ku naalooshada xaqa xorriyada hadalka, halka dowlad goboleedka koonfureed ee Jubbaland ay billowday sharci warbaahinta.
Sida warbixinta lagu sheegay, inta lagu jiray muddada dib-u-eegista lagu sameynayo, siddeed saxafi iyo shaqaale warbaahin ayaa la dilay, 32 qofna waa la dhaawacay, 94 ka mid ah saxafiyiinta iyo shaqaalaha kale ee warbaahinta ayaa si gar darro ah la iska xiray oo/ama la geliyay xabsi dheer iyagoo lagu eedeeyay dacwado la xiriira ku dhaqanka xoriyadda hadalka. Al-Shabaab ayaa weli ah dembiilaha ugu weyn ee geysta dilalka iyo dhaawacyada loo geysto saxafiyiinta iyo shaqaalaha kale ee warbaahinta.
Intaas waxaa dheer, inta isla muddadaas logu jiray, mas’uuliyiinta hay’adaha qaranka ama kuwa Dowlad-goboleedyada Federaalka ayaa ama xiray, xannibay ama tebinta wararka ka xayiray 19 xarun warbaahin (toddobo xarun telefishan, shan idaacadood, shan bog internet iyo laba wargeys), ama ku eedeeyay inay xiriir la leeyihiin Al-Shabaab, ama faafinta “war been ah” oo loo arko inay halis galinayaan amniga qaranka.
Soomaalidu waxay qiimeeyaan xorriyadda hadalka. Waa qayb muhim ah oo ka mid ah dhaqankooda. Waxaa muhim u ah dhammaan muwaadiniinta Soomaaliyeed inay xor u noqdaan inay dhiibtaan ra’yigooda, gaar ahaan iyadoo dalku u diyaargaroobayo doorashooyinka 2020-2021,” ayuu yiri Ergeyga Gaarka ah Keating.
“Si Xorriyadda hadalku ay u noqoto mid dhab ah, Soomaaliya waa inay damaanad qaaddaa madax-bannaanida warbaahinta, sharciga warbaahinta waafajiso Dastuurka Federaalka Ku meelgaarka iyo halbeegyada xuquuqda aadanaha ee gobolka iyo kuwa caalamiga ah, ayna baabi’iso/tirtirto sharciyada xaarantinimaynaya faafinta “wararka beenta ah”
Warbixinta ayaa sidoo kale sheegaysa in, iyadoo tirada saxafiyiinta iyo shaqaalaha kale ee warbaahinta ee la dilay ay hoos ugu dhacay boqolkiiba 27 marka la barbardhigo Janaayo 2014-Agoosto 2016, tirada dadka la qabtay oo la xiray laguna eedeeyay dacwad la xiriirta xoriyadda hadalka ayaa kor u kacday boqolkiiba 70. Tiradan waxaa ka mid ahaa dadka ka qaybgalay banaanbaxyo, siyaasiyiin, taageerayaal xisbiyo siyaasadeed, dad wax ku qora bogag internet iyo difaacayaasha xuquuqda aadanaha, gabayaa, dhaqdhaqaaqayaasha bulshada rayidka, odayaal iyo muwaadiniinta u banaanbaxaya taageero ay muujinayaan midnimada Soomaaliyeed. Warbixintu waxay sare u kacan xadgudubyada, oo si gaar ah u saameysay dadka reer Somaliland, u aaneyneysaa doorashooyinkii madaxwaynaha ee November 2017, muujinta taageerada midnimada Somaaliyeed, iyo colaadda Tukaraq ee u dhexeysa “Somaliland” iyo Puntland ee qaraxday bishii May 2018.
Talooyinka ay warbixintu soo jeedisay waxaa ka mid ah in si degdeg ah loo hirgeliyo tallaabooyinka lagu ilaaliyo suxufiyiinta iyo shaqaalaha kale ee warbaahinta, maxkamadeynta dadka lagu eedeeyay inay geysteen xadgudubyada ka dhanka ah shaqaalaha warbaahinta iyo siyaasiyiinta, iyo sameynta Guddiga Federaalka Soomaaliyeed ee Xuquuqda Aadanaha.
COMMENTS