Madaxweynaha Turkiga ayaa mar kale ku celiyay sida uu uga soo horjeedo in dalalka Finland iyo Sweden ay ku biiraan gaashaanbuurta Nato. Recep Tayyip Erdogan ayaa sheegay in aysan u baahnayn wufuud ku qancisa in dalalkan ay xubin ka noqdaan Nato.Waxa uu si weyn uga carooday tallaabada dalalkan ay ku marti galinayaan kooxaha Kurdiyiinta.Mar sii horreysay dowladda Sweden aya si rasmi ugu dhawaaqday go’aankeeda ah in ay ku biirayso Nato.Sidoo kale Finland ayaa horey u sheegtay in ay doonayso in ay xubin ka noqoto Nato.
Madaxweyne Erdogan waxa uu sheegay in Turkiga uu ka soo horjeedo hindisaha Finland iyo Sweden ee ku biirista Nato, isagoo ku tilmaamay Sweden inay tahay “Gabbaadka” ururrada argagixisada ah.
“Maalinta Isniinta ayay imaanayaan Turkiga (wafuud ka kala socota Sweden iyo Finland) ma waxay noo imaanayaan si ay noogu qanciyaan, iga raalli ahaada oo waxaan leeyahay yaysan is daalin oo is dhibin, marka hore ma nihin kuwa aqbalaya in kuwii Turkiga cunaqabateynta ku soo rogay ay ku biiraan Nato, sababtoo ah markaas Nato ma noqon doonto urur amni ee waxay noqonaysaa meel ay ku badan yihiin wakiillada ururrada argagixisada,” ayuu yiri madaxweynaha.
Turkiga ayaa labadan waddan ee waqooyiga Yurub ku eedeeya inay gabbaad siiyan xubno ka tirsan Xisbiga Shaqaalaha Kurdistan (PKK) oo ay u arkaan urur argagixiso, sidoo kale waxa uu ku eedeeyay inay taageeraan Fethullah Gulen oo ay xukuumadda Ankara ku eedaysay in uu ka dambeeyay isku daygii afgambi ee 2016-kii.
Xukuumadda Erdogan ayaa sidoo kale ballan qaadday in ay joojin doonto codsiyada waddamada cunaqabateynta ku soo rogay dalkeeda. Sannadkii 2019, labadan waddan ayaa waxay cunaqabatayn dhanka hubka ah ku soo rogeen Ankara kaddib markii ay gudaha u soo galeen Suuriya.
Sweden ayaa si rasmi ah u shaacisay inay go’aansatay inay ka mid noqoto gaashaanbuurta Nato, tallaabadaas oo soo afjaraysa xulafo la’aantii militari ee uu qarniyo badan wajahayay dalkan Scandinavian-ka.Ra’iisul Wasaaraha Sweden Magdalena Andersson ayaa sheegtay in Yurub ay ku nooshahay xaalad cusub oo khatar ah, ku biirista xulafada ee Sweden ay tahay tallaabada ugu wanaagsan ee ay dhanka ammaanka u qaadday.
“In Sweden ay xubin ka noqoto NATO waxay sii kordhinaysaa heerka isku dhacyada millitari ee Iswidhan iyo gobolkaba- ciidamada wadajirka ah ee ka hortagga iska hor imaadka ayaa la xoojin doonaa waqooyiga Yurub, taas oo sidoo kale xoojinaysa ammaanka dadka reer Sweden, Finland ayaa sidoo kale sheegtay in ay soo codsanayso xubinnimada NATO, Sweden oo kali ah haddii ay ka baxsanaato Nato oo aysan qeyb ka ahayn waxa ay taasi noqon kartaa in Sweden ay noqoto dal dayacan, markaa waxaa u wanaasan ammaanka Sweden iyo Finland in ay ku wada biiraan Nato,” ayay tiri.
Waxay sheegtay in codsiga rasmiga ah ay ku gudbin karaan maalmo gudahood. Nato ayaa sheegtay inay diyaar u tahay inay qaabisho labada xubnood ee cusub.
Si kastaba ha ahaatee, Ms Andersson ayaa carrabka ku adkeysay in Sweden aysan dooneyn in saldhigyo joogta ah oo Nato ah ama hubka nukliyeerka ah laga sameeyo dhulkeeda.
Norway, Denmark iyo Iceland – oo dhammaantood ah xubno ka tirsan Nato – ayaa isla markiiba sheegay inay diyaar u yihiin inay Sweden iyo Finland ku taageeraan wax kasta oo lagama maarmaan ah haddii ay la kulmaan caqabado dhanka amniga ah amaba weerar lagu soo qaado.
Dalka UK, oo sidoo kale xubin ka ah Nato, ayaa hore damaanad qaad ammaan ugu fidiyay Sweden iyo Finland inta lagu jiro marxaladda kala guurka ah.
Dhanka kale, madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin ayaa sheegay in tallaabada ay Finland iyo Sweden ugu biirayaraan 30-ka xubnood ee isbahaysiga militari aysan si toos ah khatar ugu ahayn Moscow – laakiin wuxuu carrabka ku adkeeyay in ballaarinta kaabayaasha militari ay sare u sii qaadi doonto jawaabta Aqalka Kremlin
Si ay Finland iyo Sweden ugu biiraan Nato, waxay u baahan yihiin in dhammaan 30-ka xubnood ee ka tirsan gaashaanbuurta ay (haa) ugu codeeyaan hase yeeshee haatan Turkiga ayaa (maya) oranaya waxaana sidaasi hakad ku galaya hammigii labadan dal.
Labada dal ayaa wufuud u diraya Ankara si ay isugu dayaan in ay xalliyaan dhibaatada, balse Madaxweyne Erdogan waxa uu sheegay in aysan is dhibin.
Waxa uu u muuqdaa mid ay ka go’an tahay in uu isticmaalo codkiisa qaaliga ah oo uu kaga aarsado labadan dal.
Axaddii, Xoghayaha Arrimaha Dibadda ee Mareykanka, Anthony Blinken, ayaa sheegay inuu ku kalsoon yahay in Finland iyo Sweden ay labaduba ku biiri doonaan Nato, inkastoo Turkiga uu diiddan yahay.
Mabda’a asaasiga ah ee isbahaysiga militari ee caalamiga ah ee NATO waa nidaam difaac oo wadajir ah, taasoo la macno ah haddii waddan kasta oo xubin ka ah ay soo weerarto cid saddexaad, markaas waddan kasta oo xubin ka ah waa inuu u soo galo si uu u difaaco dalkaas si wadar ah.
Nasiib wanaag dalka ay danta ugu jirto Nato waxaa ka mid ah waddamada sida Montenegro, oo kaliya £ 67m ku bixiya sanadkii difaacooda, waxaa jira qaar ka mid ah waddammada waaweyn oo hanti intaa ka badan ku bixiya isbahaysigaas.
Maraykanku waxa uu ku kharash gareeyaa in ka badan labanlaab inta kale ee Nato marka la isku daro, iyada oo sanadkii 2021 kharashka ku baxay lagu qiyaasay $705bn (£516bn), sida ay sheegtay Wasaaradda Gaashaandhigga.
Marka laga soo tago inuu yahay dalkaasi dalka dhaqaalaha ugu badan geliya difaaca adduunka, Maraykanku sida oo kale waxa uu leeyahay hub awood badan iyo tiro aad u badan oo ciidan tababaran ah – 1.3 milyan ayaa ah ciidanka diiwaan gashan ee shaqaynaya, kuwaas oo sida oo kale leh 865,000 kale oo kayd ah, sida lagu sheegay New York Times 2017.
UK waa tan labaad ee ugu weyn, guud ahaan kharashka ku baxa NATO, iyaga oo geliya ku dhawaad £ 50bn sanad walba marka la barbar dhigo Jarmalka £ 45bn, Faransiiska £ 42bn iyo Talyaaniga £ 20bn.
In kasta oo aysan jirin ciidan go’an oo NATO ah, Isbahaysigu wuxuu ka faa’iidaysanayaa ku xisaabtanka awoodaha milatari iyo khibradda waddan kasta oo xubin ka ah isbahaysigaas. Dal kastaa wax ay miiska soo saaraan oo ay ku jiraan ciidan, ltaangiyo, doon-dagaal xitaa diyaaradaha casriga ah ee dagaalka.
Maanta waxay awood u leeyihiin in loo tiriyo ku dhawaad 3.5-milyan oo qof oo isugu jira shaqaale, ciidan iyo rayid. Waddan kasta oo xubin ka ah waxa uu oggolaadaa in uu wax ku biiriyo iyada oo loo eegayo miisaan istaraatiijiyadeed oo kala duwan iyo saameyno kala geddisan, oo dhinac kastaaba hawl gaar ah ku aadayo.
Si guud dalalka NATO xubinta ka ah ayaa gaarsiisan 30 xubnood.
COMMENTS